Gmina
Gmina Krzykosy
Gminy Krzykosy leży w obrębie Pojezierza Południowobałtyckiego, w makroregionie Pradoliny Warciańsko – Odrzańskiej, mezoregionie Kotlina Śremska oraz w południowej części makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego z mezoregionem Równina Wrzesińska. Jest położona w środkowej części województwa wielkopolskiego i jest jedną z pięciu gmin wchodzących w skład powiatu średzkiego. Od północy sąsiaduje z Gminą Środa Wielkopolska, od wschodu z gminą Zaniemyśl, od południa z gminą Nowe Miasto nad Wartą, od zachodu z gminą Miłosław w powiecie wrzesińskim.
Powierzchnia Gminy Krzykosy to 11.072,72 ha, co stanowi 17,78% obszaru powiatu. Lasy zajmują 28% powierzchni gminy (najwyższy wskaźnik lesistości w powiecie), zaś 63% to użytki rolne, czyli gmina ma charakter typowo rolniczy, a działalność gospodarczą prowadzi 438 podmiotów. Na tereny zieleni składają się kompleksy leśne, parki dworskie, łąki, łęgi nadwarciańskie oraz zadrzewienia śródpolne, przywodne i przydrożne.
W drzewostanie dominuje monokultura sosnowa z domieszką dębu, brzozy, olszy, topoli, świerku. Wiek drzewostanu to ok. 50-100 lat. W krajobrazie rolniczym gminy występują pojedyncze drzewa, kilkuarowe kępy drzew, nasadzania rzędowe i pasmowe wzdłuż dróg, granic i cieków a także wydmy śródlądowe, starorzecza, inne naturalne zbiorniki wodne, śródlądowe murawy napiaskowe kserotermiczne, łąki trzęślicowe, torfowiska, łęgi, olsy i łozowska.
Zgodnie z danymi w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody na terenie gminy znajdują się:
- 2 Obszary Natura 2000 (Lasy ŻerkowskoCzeszewskie, Dolina Środkowej Warty),
- 38 pomników przyrody.
Różnorodność gatunkowa zwierząt na obszarze gminy jest typowa dla równinnych terenów Wielkopolski. Do gatunków zwierzyny grubej występującej w lasach należą: sarny, jelenie, dziki, daniele. Zwierzyna drobna reprezentowana jest między innymi przez: lisy, zające, wydry, bobry, kuny, piżmaki. Z chronionych i rzadkich gatunków można spotkać tutaj: czaplę siwą, żurawia, zimorodka, błotniaka stawowego, dzięcioła średniego. Na polach można spotkać: bażanty, kuropatwy i słonki. Z gadów występują padalce i zaskrońce. Płazy reprezentują: żaby, ropuch, rzekotki i kumaki. W ciekach wodnych i zbiornikach wodnych można spotkać: szczupaki, sumy, okonie, płocie, leszcze.
Na rzeźbę geograficzną obszaru, na którym znajduje się Gmina Krzykosy, wpłynęło zlodowacenie północnopolskie. W związku z tym dominującą formą ukształtowania terenu jest pradolina Warty (Pradolina WarszawskoBerlińska). Pojawiają się pojedyncze wzniesienia (wydmy). Najniżej położonym miejscem w Gminie są tereny wsi Młodzikowo (66,1 m n.p.m) i dolina rzeki Warty na wysokości Solca (63,5 m n.p.m), najwyższy zaś punkt to Góra Bismarcka, zwana Góra Konwaliową (92,6 m n.p.m.). Budowa geologiczna Gminy jest mało skomplikowana.
Jedynie w okolicach miejscowości Garby oraz Miąskowo udokumentowano występowanie naturalnych kruszyw w postaci piasków i żwirów, których wydobycie prowadzi się metodą odkrywkową. Występują również złoża torfu, ale nie są eksploatowane.
Obszar Gminy, tak jak większość powiatu średzkiego, charakteryzuje się najniższym w całej Polsce wskaźnikiem opadów deszczu (ok. 550 mm rocznie), największa liczbą dni słonecznych (50 rocznie) oraz najmniejszą liczbą dni pochmurnych (poniżej 130 rocznie).
Gleby w Gminie są słabe, choć zróżnicowane. Około 80% powierzchni stanowią gleby V i VI klasy bonitacyjnej. W okolicach Solca, Krzykos i Młodzikówka występują mady średnie (III i IV klasa, 20%). Brak jest gleb I i II klasy.
Przez teren Gminy przepływają rzeki Warta, Miłosławka oraz Maskawa a także Kanał Borowski. Eksploatuje się również dwa piętra wód podziemnych:
- trzeciorzędowe ujęcie wody w Pięczkowie,
- trzeciorzędowe ujęcie wody w Młodzikowie,
- czwartorzędowe ujęcie wody w Garbach.
Na terenie Gminy zachowało się kilkanaście obiektów dziedzictwa kulturowego, ale nie wszystkie są wpisane do rejestru zabytków. Do najważniejszych należą:
- budynki i założenia folwarczne, wymienione w rejestrze zabytków gminy Krzykosy:
- w Garbach – park krajobrazowy z II poł. XIX w., o pow. około 4,0 ha,
- w Krzykosach – kapliczka z figurą Jezusa Frasobliwego,
- w Solcu – kościół parafialny z XIX w. pod wezwaniem św. Katarzyny i cmentarz przykościelny,
- w Sulęcinie – park, II poł. XIX w., o pow. 3,4 ha,
- w Murzynowie Leśnym – grodzisko wklęsłe, i zespół dworsko-parkowy, koniec XIX w.
- parki krajobrazowe:
- w Młodzikowie – z końca XIX w., o pow. 2,44 ha,
- w Murzynówku – z II poł. XIX w., o pow. 2,05 ha,
- w Sulęcinku – z końca XIX w., o pow. 1,48 ha,
- w Murzynowie Leśnym i w Borowie – ślady dawnych założeń, brak dokumentacji.
- cmentarze:
- w Solcu – czynny,
- w Pięczkowie – czynny,
- w Sulęcinku – ewangelicki z XIX w., zamknięty.
Pozostałe zabytki (101 obiektów) zewidencjonowane są w Gminnej Ewidencji Zabytków Nieruchomych. Gmina posiada także Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2020-2023, przyjęty Uchwałą Nr XXI/202/2020 rady Gminy Krzykosy z dnia 16 grudnia 2020 r.
Na terenie Gminy zarejestrowano 392 stanowiska archeologiczne. Rozmieszczenie stanowisk świadczy o bardzo intensywnym osadnictwie na tych terenach. Najstarsze ślady osadnictwa sięgają schyłkowego paleolitu (kultura świderska, 10600 r. p.n.e – 9600 r. p.n.e.)
Gmina Krzykosy zajmuje prawie 111 km2 powierzchni, a swoim zasięgiem obejmuje 26 miejscowości wiejskich o zróżnicowanym obszarze i liczbie ludności.
Gęstość zaludnienia w sołectwach waha się między 14 os./km a ponad 116 os./km , przy średniej w granicach 65 os./km , czyli nadal dużo mniej niż średnia dla kraju, która wg danych Głównego Urzędu Statystycznego wynosi 121 os./km
Źródło: Raport o stanie Gminy Krzykosy za 2024 rok; opracowanie: Bernadeta Świerczewska